Emocje – jakie są emocje?

Choć towarzyszą ludziom od zawsze i każdego dnia, to jednak nie zastanawiamy się zazwyczaj, czym w rzeczywistości są emocje. Tymczasem jest to niezwykle ciekawy i szeroki temat, który warto poddać analizie. Czego się z niej dowiesz? Poznasz rodzaje emocji, które są negatywne, a które pozytywne i jak wpływają na życie ludzi.

Co to są emocje?

Wiele osób na przestrzeni lat próbowało zdefiniować emocje, jednak trudno o jednoznaczne wyjaśnienie, czym one właściwie są. Samo słowo wywodzi się z łaciny i, w dosłownym tłumaczeniu, oznacza „poruszenie”, „pobudzenie”. Nie da się zaprzeczyć, że zarówno pozytywne emocje, jak również negatywne uczucia wywołują w nas pewne reakcje.

Śmiech, łzy, strach, wstręt, gniew – cała gama, z którą ludzie mierzą się każdego dnia. Próba lepszego zrozumienia swoich emocji, tak samo jak oswojenie się z tym, czym faktycznie one są i jakie reakcje u nas wywołują, pozwala na spokojniejsze, „bardziej przewidywalne” życie, bez zaskakujących niespodzianek.

Emocje podstawowe

Pomimo tego, że zrozumienie emocji nie jest łatwe, to jednak nie jest niemożliwe. Klasyfikacja emocji podstawowych Plutchika zakłada występowanie 8 podstawowych emocji połączonych w antagonistyczne pary:

• radość – smutek,
• wstręt – zaufanie,
• gniew – strach,
• zaskoczenie – oczekiwanie.

Co daje rozpoznanie emocji podstawowych? To punkt wyjścia do głębszego analizowania kolejnych uczuć, które normalnie przenikają się, tworzą ciekawe mieszanki, zmieniające się w zależności od człowieka, okoliczności, doświadczeń. Trzeba jednak wiedzieć, że ich odczuwanie oraz występowanie (choć w nieco innej formie czy intensywności) dotyczy mieszkańców z całego świata – również z krajów, do których nie dotarła jeszcze w pełni rozwinięta cywilizacja.

Radość i smutek – emocje podstawowe

Najbardziej pierwotne, przeciwstawne, opisujące ogólnie emocje ludzi są określenia: radość i smutek.

• Radość – zbiór pozytywnych reakcji, które wywołują uśmiech i zadowolenie.
• Smutek – uczucie straty, osamotnienia. Kontrast dla radości oznaczający niezdrową i niekomfortową sytuację.

Okazuje się, że odczuwanie emocji, które wywodzą się z radości czy smutku, może być różne w zależności od kontekstu, zbioru doświadczeń danej osoby czy sytuacji życiowej, w jakiej się obecnie znajduje. Nakładanie się na siebie różnych emocji prowadzi do powstawania zupełnie nowych rodzajów emocji – pochodnych smutku, gniewu, zaskoczenia, strachu, zaufania. Są to tzw. emocje złożone, czyli pochodne (pogarda, zazdrość, wstyd).

Emocje a uczucia

Choć czasem używa się tych pojęć zamiennie (co nie jest błędem), to jednak nie zawsze stosowanie emocji i uczuć jako synonimów jest uzasadnione:

• uczucia – wyrażają nasz stosunek do innych osób, sytuacji lub przedmiotów. Możemy kogoś kochać (emocja: miłość) lub nie znosić (emocja: nienawiść),
• emocje – to uczucie, ale nietrwałe, przemijające, pojawiające się pod wpływem konkretnej sytuacji – strach, złość, nienawiść, radość. Można je łatwo kwalifikować – strach przed wypadkiem czy stratą bliskiej osoby to emocja negatywna, podczas gdy radość z narodzin dziecka czy awansu jest emocją pozytywną.

Warto dążyć do tego, żeby zarówno odczuwane emocje, jak również towarzyszące nam emocje były jak najbardziej pozytywne. Oczywiście nie da się całkowicie wyzbyć tych negatywnych, ale można nauczyć się nad nimi panować, kontrolować swoje reakcje. Jak to osiągnąć? Próbując celnie nazywać emocje, oswajając się z nimi i próbując je rozwiązywać – samemu, z pomocą najbliższych lub psychologa.

Pozytywne emocje i emocje negatywne

Najprostszy, podstawowy podział emocji obejmuje emocje pozytywne i negatywne. Te pierwsze to radość, miłość, zadowolenie. Czując je, człowiek może stwierdzić, że jest szczęśliwy, spełniony, ma więcej energii do działania, czuje się silniejszy, pewniejszy siebie, jego pamięć pracuje lepiej, a sen jest spokojniejszy.

Co z człowiekiem, którym targają negatywne emocje? Im bardziej obniżony nastrój i większe jego zaburzenia, tym większe ryzyko zapadnięcia na choroby serca, układu nerwowego, odpornościowego oraz inne. Nie dotyczy to normalnego, codziennego, lecz krótkotrwałego odczuwania emocji negatywnych, a długofalowego pozostawania w stanie smutku czy złości. Nierzadko wywołują one konkretne objawy, takie jak bóle głowy, brzucha czy choroby jelit.

Radzenie sobie z emocjami a pomoc psychologa

Emocje są czymś normalnym i jak najbardziej naturalnym. Nie da się funkcjonować bez emocji, to nieodłączny element ludzkiego życia, drzemiący niejako w podświadomości. Nie zawsze też mamy wpływ na to, jak intensywnie dane emocje czy uczucia oddziałują na nasze życie, jak duży wpływ na nas mają i do jakich zachowań nas popychają. Np. trwanie w stanie silnego, permanentnego smutku może prowadzić do depresji, która jest bardzo niebezpieczna. Podobnie jak przeżywane ciągłego strachu przed czymś może wywoływać paranoje, nerwice lękowe oraz inne zaburzenia uniemożliwiające normalne funkcjonowanie.

Pułapką są nie tylko negatywne emocje, ale też pozytywne emocje, które wywołują nadmierną egzaltację i sprawiają, że jesteśmy zbyt pozytywnie, bezkrytycznie nastawieni do świata. Nie potrafimy realnie ocenić zagrożenia czy ryzyka. Dotyczy to np. silnego stanu zakochania się czy zauroczenia, które pozornie wywołuje pozytywne emocje (radość), ale z drugiej strony może prowadzić do błędnej oceny sytuacji i podejmowania nieracjonalnych decyzji pod wpływem chwili.

Jesteś osobą, która często popada „ze skrajności w skrajność”? W jednej chwili przeżywasz pozytywne emocje, które za moment przeradzają się w trudne, złe uczucia? Nie umiesz tego kontrolować, czujesz, że emocje przejmują nad Tobą kontrolę, rozklejasz się w miejscach publicznych? Praca nad sobą może być trudna, bo niektórymi emocjami faktycznie rządzą emocje.

Dlatego, jeśli widzisz, że emocje przejmują nad Tobą kontrolę i nie pozwalają na chłodną ocenę sytuacji, wywołują nieadekwatne reakcje i są tak silne, że nie jesteś w stanie ich poskromić – rozważ konsultację psychologiczną. Terapia nie dotyczy wyłącznie leczenia zaburzeń, ale pomaga też w pracy nad sobą, poznaniu i rozumieniu schematów, które Tobą kierują, uczą rozróżniania emocji podstawowych, pozytywnych i negatywnych i wreszcie dostarczają narzędzi do radzenia sobie z nimi.